Yıllık ücretli izin hakkına 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 53. Maddesinde düzenlenmiştir.
Madde 53 – İşyerinde işe başladığı günden itibaren, deneme süresi de içinde olmak üzere, en az bir yıl çalışmış olan işçilere yıllık ücretli izin verilir. Yıllık ücretli izin hakkından vazgeçilemez. Niteliklerinden ötürü bir yıldan az süren mevsimlik veya kampanya işlerinde çalışanlara bu Kanunun yıllık ücretli izinlere ilişkin hükümleri uygulanmaz.
İşçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi, hizmet süresi;
a) Bir yıldan beş yıla kadar (beş yıl dâhil) olanlara on dört günden,
b) Beş yıldan fazla on beş yıldan az olanlara yirmi günden,
c) On beş yıl (dâhil) ve daha fazla olanlara yirmi altı günden, az olamaz.
Yer altı işlerinde çalışan işçilerin yıllık ücretli izin süreleri dörder gün arttırılarak uygulanır. Ancak on sekiz ve daha küçük yaştaki işçilerle elli ve daha yukarı yaştaki işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi yirmi günden az olamaz. Yıllık izin süreleri iş sözleşmeleri ve toplu iş sözleşmeleri ile artırılabilir.
4857 Sayılı İş Kanunu’na göre işçinin yıllık izinlerini kullanması ve iş akdinin sona erdiği tarih itibari ile de bakiye yıllık izin ücretinin son çıplak brüt ücret üzerinden hesaplanarak işçiye ödenmesi gerekmektedir. Ülkemizde iş akdinin sona ermesinden sonra yıllık izin ücreti de işverenler tarafından iş akdinin feshi ile işçiye ödenmemekte ve uyuşmazlık yargıya taşınmaktadır. Ücretli izin alacağının yargıya taşınmasından sonra kural olarak yıllık ücretli iznin kullanıldığının ispat yükü işverenin üzerindedir. İşverenlik yıllık izin kullandırıldığını yıllık izin defteri, kartoteks veya eşdeğer yazılı belge ile kanıtlamalıdır.
Ülkemizde birçok işveren bahsedilen kayıtları tutmamakta, bu hususa özen göstermemekte ve yapılan yargılama sonucunda aslında kullandırılan yıllık izinlerin karşılığı mükerrer olarak ücret olarak ödemekle karşıya karşıya kalmakta idi.
Örnek vermek gerekirse bir işçi 01.01.2010-01.05.2017 yılları arasında X işyerinde çalışmış ve her sene 10 gün yıllık izin kullanmış ancak işverence yıllık izin kullanıldığına dair izin belgesi işçiye imzalatılmamış olsun. İşçi de iş akdinin feshinden sonra çalışma hayatı boyunca izin kullanmadığını iddia ederek dava açmış olsun. İş Kanunu kapsamında anılan işçinin 5 defa 14 gün, 2 defa 20 gün olmak üzere toplam 110 gün izin hakkına haiz olduğu açıktır. İşveren tarafından her sene kullandırılan 10 günlük izinlere ait belgeler tutulmuş olsa idi işçinin kalan izin hakkı 110-70=40 Gün olacak ve mahkemece 40 gün yıllık izin alacağının işverenden tahsiline karar verilecekti. Ancak işverenin izin belgesini işçiye imzalatmaması halinde somut olayda olduğu gibi 110 gün yıllık izin alacağının işverenden tahsiline karar verilmekte idi. Bu durumda da aslında 70 gün izin kullanan işçi işverenin eksik evrak tutması nedeni ile fazladan 70 günlük yıllık izin ücretini tahsilini sağlayarak mükerrer kazanç sağlamış olmakta idi.
Kapatılan Yargıtay 22. Hukuk Dairesinin 9. Hukuk Dairesi ile birleşmesinden sonra; kıdemi 5 yıldan fazla olan işçilerin çalışma hayatları boyunca yıllık izin kullanmadan çalışması hayatın olağan akışına aykırı olduğu kabul edilmiş olup; hâkimin davayı aydınlatma yükümlülüğü kapsamında yıllık izin kullanmadığını iddia eden işçinin mahkeme huzurunda beyanının alınarak karar verilmesi gerektiği kabul edilmiştir. Bu durumda artık örnekte vermiş olduğumuz işçinin beyanı mahkemece alınacak, yıllık izin kullanıp kullanmadığı araştırılacak ve araştırılan hususlar değerlendirilerek yıllık izin alacağına karar verilecektir.
Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 2021/2027 E., 2021/5722 K. 08.03.2021 tarihli kararında davalıya ait işyerinde 12 yıl 19 gün çalışması bulunan davacının çalışma süresi boyunca hiç izin kullanmadığı kabulüne göre yıllık ücretli izin karşılığı alacak hesabı yapıldığı, davacının çalışma süresi boyunca hiç ücretli izin kullanmaması hayatın olağan akışına aykırı olduğu, hâkimin 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 31. maddesinde düzenlenen davayı aydınlatma ödevi çerçevesinde; Mahkemece, davacı asilin çalışma süresi boyunca ücretli izin kullanıp kullanmadığı, kullanmış ise kaç gün yıllık ücretli izin kullandığı konusunda beyanı alınması gerekirken, eksik inceleme ile yazılı şekilde karar verilmesi hatalı olduğu ifade edilmiştir.
Av. Bilirkişi Oğuz Danişoğlu
İşHukukuDavaları.com sitesinde yayınlandığımız makaleler ile güncel durumları yorumlayarak okuyucularımızı bilgilendirmeyi amaçlamaktayız. Ancak her bir hukuki durumun yorumlanması somut olayın şartlarının değerlendirilmesini gerektirmektedir.
Daha ayrıntılı bilgi ve hukuki destek almak için bizimle iletişime geçebilirsiniz.
(YASAL UYARI: Bu makale, http://www.ishukukudavalari.com sitesinde yayınlanması için kaleme alınmıştır. Köşe yazısının tamamı, kaynak gösterilse dahi, özel izin alınmadan kullanılamaz. Ancak aktif link verilerek alıntılanan köşe yazısının bir bölümü kullanılabilir. Yazarı ve kaynağı gösterilmeden yazının kısmen ya da tamamen yayınlanması şahsi haklara ve fikri haklara aykırılık teşkil eder.)